Ζούμε σε μια κοινωνία που τα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που μας προσφέρουν οι καινούργιες μορφές τεχνολογίας κατακλύζουν μικρούς και μεγάλους.

Ο αέναος αγώνας των γονιών να προσφέρουν τα προς το ζην στα παιδιά τους, τους απομακρύνει από αυτά και έτσι ενδίδουν σε οποιοδήποτε μέσω ψυχαγωγίας γίνεται μόδα, είτε αυτό είναι κινητό, είτε είναι tablet, είτε είναι ένα απλό video game.

Τα παιδιά πλέον δεν νιώθουν τη χαρά που ένιωθαν άλλοτε ξεφυλλίζοντας και διαβάζοντας ένα βιβλίο μόνοι ή με τους γονείς τους. Το πιο απλό και εύκολο μέσω ψυχαγωγίας, δηλαδή το βιβλίο, έχει αντικατασταθεί από «εργασία για το σπίτι».

Αρκετές φορές οι γονείς είναι αυτοί που κάθονται και διαβάζουν ένα βιβλίο για να βγάλουν την περίληψή του και να την πουν στο παιδί τους για να πάει «διαβασμένο» στο σχολείο. Το δε παιδί απ' την άλλη, «δεν έχει χρόνο» για να διαβάσει ένα βιβλίο γιατί είναι δραστηριότητα βαρετή αλλά έχει χρόνο να παίξει στον υπολογιστή τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα για να «χαλαρώσει».

Η θέση της παιδικής λογοτεχνίας στις μέρες μας

Ο ρόλος της παιδικής λογοτεχνίας πρέπει να είναι από την αρχή της ζωής ενός παιδιού καταλυτικός. Τα οφέλη που του προσφέρει είναι αναρίθμητα και για να το καταλάβει αυτό θα πρέπει οι ίδιοι οι γονείς να το βοηθήσουν. Η παιδική λογοτεχνία είτε σε πρωτότυπη γραφή είτε σε μεταφρασμένη είναι σημαντική καθότι συμβάλλει τόσο στη διδακτική όσο και στην πολιτισμική, κοινωνιολογική, ψυχολογική και νοητική ανάπτυξη των παιδιών. Σύμφωνα με τον Klingberg (2008:15): «Διδακτισμός μπορεί να οριστεί η πρόθεση να διδάξεις γνώσεις ή / και ηθικές στάσεις και συμπεριφορές. Αυτή η πρόθεση αποτελεί μια παλιά παράδοση στην παιδική λογοτεχνία, δεδομένου ότι από την αρχή αυτή είχε διδακτικούς στόχους».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο γνωστός σε όλους Μικρός Νικόλας ο οποίος φαίνεται στα μάτια μας, χιουμοριστικός, παιδαγωγικός και καθ' όλα διδακτικός. Οι αληθοφανείς ιστορίες του ήρωα τραβηγμένες από την καθημερινότητα ενός παιδιού, όπως το σχολείο, και η διήγηση μέσα από τα μάτια ενός παιδιού κάνει το παιδί-αναγνώστη να ταυτίζεται κάθε φορά με τον ήρωα. Γι' αυτό και όπως έλεγε ο Wells (1986), ο καλύτερος τρόπος για να αφομοιώσει ένα παιδί τον κόσμο και το περιβάλλον του είναι μέσω της λογοτεχνίας είτε αυτή είναι σε πρωτότυπο κείμενο είτε σε μεταφρασμένο.

Η ανάγνωση ενός εξωσχολικού διηγήματος είναι αρκετά σημαντική γιατί συμβάλλει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των παιδιών στον τρόπο γραφής και ανάγνωσής τους. Ας μην ξεχνάμε τα λόγια της Ζωρζ Σαρρή ότι «το καλύτερο πανεπιστήμιο είναι το βιβλίο». Γιατί πως γίνεται ακόμα και ο εκπαιδευτικός να ζητάει από το παιδί «περισσότερες ιδέες» σε μια έκθεση αν δεν έχει ανακαλύψει από μικρή ηλικία φανταστικούς κόσμους;

Πέραν του διδακτικού και παιδαγωγικού ρόλου γενικότερα της παιδικής λογοτεχνίας και ειδικότερα της μεταφρασμένης παιδικής λογοτεχνίας, εξίσου σημαντικός είναι και ο πολιτισμικός ρόλος που παίζει. Αποτελεί έναν σημαντικό φορέα πολιτισμού και ισχυρό μέσο κατανόησης του κόσμου (Ξένη, 2007: 2006e). Ωστόσο, η παιδική λογοτεχνία γενικότερα ενδέχεται να έχει και άλλο ρόλο σημαντικό που σχετίζεται με την ψυχολογία του παιδιού και την επίδρασή της πάνω σ' αυτήν. Το παιδί, εκφράζοντας από πολύ μικρή ηλικία την ανάγκη να ξεπεράσει κάποιους φόβους, να γελάσει και να μάθει, αρκετές είναι οι φορές (αν όχι πάντα) που ταυτίζεται με τους ήρωες των βιβλίων που διαβάζει και αναζητά να αγοράσει όλη τη σειρά των βιβλίων ενός συγκεκριμένου ήρωα. Όπως συμβαίνει με το έργο το Ημερολόγιο ενός σπασίκλα του Τζεφ Κίνι, που κοσμεί εκατομμύρια βιβλιοθήκες παιδιών.

Τα παιδιά διαβάζοντας, μαθαίνουν πράγματα που αγνοούσαν, μαθαίνουν πώς να συμπεριφερθούν σε καταστάσεις που δεν τους είναι οικείες (π.χ. ένας θάνατος ή ένας χωρισμός) και γενικά η λογοτεχνία τους βοηθά να γνωρίσουν διάφορα συναισθήματα που έως τότε δεν είχαν βιώσει. Γι' αυτό και από πολύ μικρή ηλικία θα πρέπει το παιδί να εξοικειωθεί με το βιβλίο. Οι γονείς, από την πλευρά τους θα πρέπει με το παράδειγμά τους να βοηθήσουν σε αυτή την εξοικείωση. Δεν γίνεται ένας γονιός, για παράδειγμα, να βλέπει τηλεόραση ή να κάθεται με τις ώρες μπροστά στον υπολογιστή και να απαιτεί από το παιδί να διαβάσει ένα βιβλίο...

Ο Sartre στο βιβλίο του «Qu'est-ce que la littérature?» («Τι είναι λογοτεχνία;»), τονίζει ότι ένα βιβλίο δίχως αναγνώστη δεν είναι παρά ένας σωρός νεκρών φύλλων. Το παιδί καταλαβαίνει από νωρίς ότι τα μαύρα σημάδια γύρω από τις εικόνες ενός βιβλίου είναι αυτά που κάνουν τον μεγάλο να του διηγείται την ιστορία που ακούει και λαχταρά να αυτονομηθεί μαθαίνοντας να διαβάζει και να αποκρυπτογραφεί αυτές τις εικόνες μόνο του.

Αν το παιδί έχει μάθει από μικρό να διαβάζει βιβλία ποικίλου περιεχομένου και βλέπει μελλοντικά τί τού έχει προσφέρει η παιδική λογοτεχνία θα καταλάβει από μόνο του πως όσο δελεαστικά και αν είναι τα παιχνίδια στο διαδίκτυο και γενικά ό,τι του προσφέρει η τεχνολογία σήμερα, δεν έχουν τίποτα ουσιαστικό να του προσφέρουν. Το παιδί που διαβάζει ένα μεταφρασμένο βιβλίο άλλου πολιτισμού μπορεί να του φανεί πιο δελεαστικό, αφού ενεργοποιεί γνωστικές δεξιότητες και προσπαθεί να ανακαλύψει και να αφομοιώσει νέες πληροφορίες για άγνωστους πολιτισμούς, τελετουργίες, ήθη, παραδόσεις και γεωγραφικά μέρη.

Αν το παιδί έχει εξοικειωθεί από νωρίς με την ιδέα του βιβλίου, δεν θα δυσανασχετήσει καθόλου όταν ο δάσκαλος ή ο καθηγητής πει «Θα διαλέξετε ένα βιβλίο μεταξύ αυτών που σας προτείνονται στον πίνακα το οποίο και θα διαβάσετε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού με σκοπό κλπ» ή «στα πλαίσια του τάδε project θα ασχοληθούμε με έργα του τάδε συγγραφέα» κλπ. Αντιθέτως, θα λαχταρά να καταβροχθίσει τις καινούριες γνώσεις και εμπειρίες που έχει να του προσφέρει ένα καινούριο βιβλίο.

Σε τελευταία ανάλυση, είναι επιτακτική η ανάγκη τα παιδιά να μην διακόψουν τους δεσμούς τους με το εξωσχολικό ανάγνωσμα και οι γονείς πρέπει να φανούν αρωγοί σε αυτή τη διαδικασία στηρίζοντας έμπρακτα αυτή τη διαδικασία.

Klingberg, G. (2008). Facets of Children's Literature Research: Collected and reused writings. The Swedish Institute for Children's Books, no 99, διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.sbi.kb.se/Documents/Public/Skriftserien/Klingberg_Facets.pdf
[ημερομηνία πρόσβασης Μάρτιος 2013 ]

Sartre, J.P. (1948). Qu'est-ce que la littérature?, Paris : Editions Gallimard. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.fichier-pdf.fr/2012/04/21/sartre-qu-est-ce-que-la-litterature-by-abdul/sartre-qu-est-ce-que-la-litterature-by-abdul.pdf
[ημερομηνία πρόσβασης Μάρτιος 2013 ]

Xeni, E. (2007). "Children's Literature in Translation". Invited contribution to Tranlation Studies and Intercultural Communication Joint MA Research Seminar Series 2007-2008, organized by the Translation Studies Graduate Program University of Edimburgh and the center for Translation and Interpreting Studies in Scotland (CTISS), November 2007, Heriot Watt University, UK.

Βασιλική Σαμπάνη
Πτυχιούχος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ
Κάτοχος Master II MBA, τελειόφοιτη Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος ΕΚΠΑ Μετάφραση – Μεταφρασεολογία
Επιμορφώτρια-Εξετάστρια πτυχίων IFA και KΠγ
v_sabani@yahoo.gr